Định giá trong vụ án hình sự như thế nào ?

Trong quá trình điều tra vụ án hình sự, định giá tài sản là một trong những bước quan trọng không thể thiếu. Việc định giá chính xác không chỉ giúp cơ quan điều tra có cơ sở để xác định mức độ thiệt hại, trách nhiệm hình sự mà còn là yếu tố then chốt trong việc giải quyết các tranh chấp liên quan đến tài sản.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về quy trình, vai trò và những yếu tố ảnh hưởng đến việc định giá khi điều tra vụ án hình sự.

1. Cơ sở pháp lý điều chỉnh quy định về định giá tài sản khi điều tra vụ án hình sự

Cơ sở pháp lý điều chỉnh quy định về định giá tài sản khi điều tra vụ án hình sự là các văn bản pháp luật sau đây:

• Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015;
• Văn bản hợp nhất Bộ Luật Hình sự năm 2015, bổ sung, sửa đổi năm 2017;
• Bộ luật Hình sự 2015, Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017

2. Thế nào là định giá tài sản?

Định giá trong điều tra vụ án hình sự có thể hiểu là quá trình xác định giá trị của tài sản, hàng hóa, dịch vụ hoặc quyền tài sản liên quan đến vụ án. Việc định giá này có thể áp dụng cho nhiều loại tài sản khác nhau như bất động sản, phương tiện giao thông, thiết bị, công cụ sản xuất, cổ phiếu, quyền sử dụng đất, và nhiều loại tài sản khác.

Trong thực tế, định giá thường được áp dụng trong các vụ án sau:

• Vụ án về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản: Định giá để xác định giá trị tài sản bị lừa đảo, từ đó làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự.
• Vụ án về tội tham ô tài sản: Định giá giá trị tài sản mà bị cáo đã tham ô hoặc chiếm đoạt để tính toán mức độ thiệt hại.
• Vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất: Định giá giá trị quyền sử dụng đất để làm căn cứ xét xử và giải quyết tranh chấp.
• Vụ án về tội hủy hoại tài sản: Định giá giá trị tài sản bị hủy hoại để xác định mức độ thiệt hại và trách nhiệm của người gây ra.

3. Vai trò của định giá trong điều tra vụ án hình sự

Việc định giá trong điều tra vụ án hình sự đóng vai trò quan trọng ở nhiều khía cạnh:

• Xác định thiệt hại: Trong các vụ án liên quan đến tài sản, việc xác định chính xác giá trị tài sản bị thiệt hại hoặc thất thoát là cơ sở để đánh giá mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội và quyết định hình phạt tương ứng.
• Làm cơ sở cho việc tính toán bồi thường: Đối với những vụ án có yêu cầu bồi thường dân sự, việc định giá chính xác giúp tòa án xác định số tiền mà bị cáo phải bồi thường cho bên bị hại.
• Hỗ trợ trong quá trình truy cứu trách nhiệm hình sự: Khi xác định giá trị tài sản, cơ quan điều tra sẽ có căn cứ rõ ràng để đánh giá hành vi phạm tội, từ đó truy cứu trách nhiệm hình sự một cách chính xác.
• Phục vụ quá trình xét xử và thi hành án: Trong giai đoạn xét xử và thi hành án, giá trị tài sản được định giá đóng vai trò quan trọng trong việc ra phán quyết và xử lý tài sản liên quan.

4. Khi nào yêu cầu định giá tài sản trong vụ án hình sự?

Căn cứ Điều 215 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, khi cần xác định giá của tài sản để giải quyết vụ án hình sự, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng ra văn bản yêu cầu định giá tài sản.

Văn bản yêu cầu định giá tài sản có các nội dung:

• Tên cơ quan yêu cầu định giá; họ tên người có thẩm quyền yêu cầu định giá;
• Tên Hội đồng định giá tài sản được yêu cầu;
• Thông tin và đặc điểm của tài sản cần định giá;
• Tên tài liệu có liên quan (nếu có);
• Nội dung yêu cầu định giá tài sản;
• Ngày, tháng, năm yêu cầu định giá tài sản, thời hạn trả kết luận định giá tài sản.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra văn bản yêu cầu định giá tài sản, cơ quan yêu cầu định giá phải giao hoặc gửi văn bản yêu cầu định giá tài sản, hồ sơ, đối tượng yêu cầu định giá tài sản cho Hội đồng định giá tài sản được yêu cầu; gửi văn bản yêu cầu định giá tài sản cho Viện kiểm sát có thẩm quyền thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra.

Việc yêu cầu định giá tài sản để giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.

5. Ai là người định giá tài sản khi giải quyết vụ án hình sự?

Điều 69 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định: người định giá tài sản là người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực giá, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng yêu cầu định giá tài sản theo quy định của pháp luật.

Lưu ý: Người định giá tài sản phải từ chối tham gia tố tụng hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:

• Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo;
• Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đó;
• Đã tiến hành tố tụng trong vụ án đó.

Việc thay đổi người định giá tài sản do cơ quan yêu cầu định giá tài sản quyết định

6. Thời hạn định giá tài sản

Theo Điều 216 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định việc định giá tài sản, trả kết luận định giá tài sản thực hiện theo thời hạn nêu trong văn bản yêu cầu định giá tài sản.

Trường hợp việc định giá tài sản không thể tiến hành trong thời hạn yêu cầu, Hội đồng định giá tài sản phải kịp thời thông báo bằng văn bản, nêu rõ lý do cho cơ quan, người đã yêu cầu định giá biết.

7. Kết luận định giá tài sản cần đảm bảo yêu cầu gì?

Điều 101 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định:

“1. Kết luận định giá tài sản là văn bản do Hội đồng định giá tài sản lập để kết luận về giá của tài sản được yêu cầu.

Hội đồng định giá tài sản kết luận giá của tài sản và phải chịu trách nhiệm về kết luận đó.

2. Kết luận định giá tài sản phải có chữ ký của tất cả thành viên Hội đồng định giá tài sản. Trường hợp không đồng ý với giá của tài sản do Hội đồng quyết định thì thành viên của Hội đồng ghi ý kiến kết luận của mình vào bản kết luận.

3. Trường hợp cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng không đồng ý với kết luận định giá tài sản thì phải nêu rõ lý do; nếu kết luận chưa rõ thì quyết định định giá lại theo thủ tục chung quy định tại Bộ luật này.

4. Kết luận định giá của Hội đồng định giá tài sản vi phạm quy định của Bộ luật này, quy định khác của pháp luật về định giá thì không có giá trị pháp lý và không được dùng làm căn cứ để giải quyết vụ án.”

8. Khi nào phải định giá lại tài sản?

• Trường hợp có nghi ngờ kết luận định giá lần đầu, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng tự mình hoặc theo đề nghị của người bị buộc tội, người tham gia tố tụng khác ra văn bản yêu cầu định giá lại tài sản. Việc định giá lại tài sản do Hội đồng định giá tài sản cấp trên trực tiếp thực hiện.
• Trường hợp có mâu thuẫn giữa kết luận định giá lần đầu và kết luận định giá lại về giá của tài sản cần định giá, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng ra văn bản yêu cầu định giá lại lần thứ hai. Việc định giá lại lần thứ hai do Hội đồng định giá tài sản có thẩm quyền thực hiện. Kết luận định giá lại trong trường hợp này được sử dụng để giải quyết vụ án.

(Điều 218 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015)

9. Định giá tài sản trong một số trường hợp đặc biệt

Trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn:

Điều 219 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định việc trường hợp tài sản cần định giá bị thất lạc hoặc không còn thì việc định giá tài sản được thực hiện theo hồ sơ của tài sản trên cơ sở các thông tin, tài liệu thu thập được về tài sản cần định giá.

Trường hợp đặc biệt sau khi đã có kết luận định giá lại lần hai:

Điều 220 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định trường hợp đặc biệt, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định việc định giá lại tài sản khi đã có kết luận định giá lại lần hai của Hội đồng định giá tài sản. Việc định giá lại tài sản trong trường hợp đặc biệt phải do Hội đồng mới thực hiện. Người đã tham gia định giá trước đó không được định giá lại. Kết luận định giá lại trong trường hợp này được sử dụng để giải quyết vụ án.

10. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả định giá tài sản

Kết quả định giá tài sản trong quá trình điều tra vụ án hình sự có thể chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác nhau:

• Tình trạng tài sản: Tình trạng vật lý và kỹ thuật của tài sản tại thời điểm định giá là yếu tố quan trọng quyết định giá trị. Những tài sản mới, còn nguyên vẹn sẽ có giá trị cao hơn so với những tài sản đã qua sử dụng hoặc bị hư hỏng.
• Biến động thị trường: Giá trị tài sản thường xuyên thay đổi theo biến động của thị trường. Do đó, việc định giá cần phải dựa trên thông tin thị trường cập nhật nhất để đảm bảo tính chính xác.
• Các yếu tố pháp lý liên quan: Những yếu tố như quyền sở hữu, quyền sử dụng, tình trạng tranh chấp, hoặc các hạn chế pháp lý liên quan có thể ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị tài sản.
• Phương pháp định giá: Tùy vào loại tài sản, các tổ chức định giá có thể áp dụng nhiều phương pháp khác nhau như phương pháp so sánh, phương pháp chi phí, phương pháp thu nhập, v.v. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ ảnh hưởng lớn đến kết quả định giá.

Kết luận

Định giá tài sản trong điều tra vụ án hình sự là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự chính xác cao. Nó không chỉ ảnh hưởng đến việc truy cứu trách nhiệm hình sự mà còn có vai trò quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp tài sản, bồi thường thiệt hại và thi hành án. Do đó, việc định giá cần được thực hiện bởi các tổ chức chuyên nghiệp, có chuyên môn và kinh nghiệm nhằm đảm bảo tính khách quan, chính xác và minh bạch.