Nhận biết giọng nói trong vụ án hình sự: Các quy định cần biết!

Trong quá trình điều tra các vụ án hình sự, việc thu thập bằng chứng là một phần quan trọng để xác định sự thật và công lý. Một trong những phương pháp tiên tiến được sử dụng để thu thập bằng chứng là nhận biết giọng nói. Phương pháp này đã trở nên ngày càng quan trọng trong các vụ án hình sự, đặc biệt là khi các thiết bị ghi âm được sử dụng như một phần của bằng chứng pháp lý.

Bài viết này của Công ty Luật Thái An sẽ đi sâu vào các quy định pháp lý liên quan đến nhận biết giọng nói trong các vụ án hình sự, cũng như các phương pháp và khó khăn gặp phải trong quá trình thực hiện.

1. Cơ sở pháp lý điều chỉnh quy định về nhận biết giọng nói trong vụ án hình sự

Cơ sở pháp lý điều chỉnh quy định về nhận biết giọng nói trong vụ án hình sự là các văn bản pháp luật sau đây:

• Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015;
• Văn bản hợp nhất Bộ Luật Hình sự năm 2015, bổ sung, sửa đổi năm 2017;

2. Nhận biết giọng nói trong vụ án hình sự là gì?

Nhận biết giọng nói là quá trình phân tích và so sánh âm thanh của giọng nói với một tập hợp các đặc điểm cụ thể, bao gồm tần số, âm lượng, và độ vang của giọng nói. Giọng nói của mỗi người có tính duy nhất, tương tự như dấu vân tay, vì cấu trúc thanh quản, miệng, mũi và cơ họng của mỗi người là khác nhau. Điều này tạo nên những điểm khác biệt trong cách phát âm và tạo nên “dấu ấn” giọng nói của từng cá nhân.

Trong lĩnh vực hình sự, nhận biết giọng nói thường được sử dụng khi có sự hiện diện của các cuộc gọi ghi âm, các đoạn hội thoại liên quan đến tội phạm hoặc các đoạn băng ghi âm từ nhân chứng hay bị cáo. Phương pháp này không chỉ dừng lại ở việc nghe đơn thuần mà còn sử dụng các công nghệ phân tích tiên tiến để so sánh với giọng nói của các nghi phạm.

3. Khi nào cần tiến hành nhận biết giọng nói?

Nhận biết giọng nói là hoạt động điều tra viên tiến hành khi cần xác định người qua giọng nói của họ. Khoản 1 Điều 191 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 quy định là trong quá trình điều tra vụ án, Điều tra viên có thể cho bị hại, người làm chứng hoặc người bị bắt, bị tạm giữ, bị can nhận biết giọng nói.

4. Những chủ thể nào phải tham gia việc nhận biết giọng nói?

Trước khi tiến hành nhận biết giọng nói, Điều tra viên phải thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp để cử Kiểm sát viên kiểm sát việc nhận biết giọng nói. Kiểm sát viên phải có mặt để kiểm sát việc nhận biết giọng nói. Nếu vắng mặt Kiểm sát viên thì phải ghi rõ vào biên bản nhận biết giọng nói.

Căn cứ theo quy định tại Khoản 2 Điều 191 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 thì ngoài việc phải có Kiểm sát viên có mặt để thực hiện việc kiểm sát quy trình nhận biết giọng nói thì quy trình nhận biết giọng nói cần phải có mặt của những người sau:

 

•  Giám định viên về âm thanh
•  Người được yêu cầu nhận biết giọng nói
•  Người được đưa ra để nhận biết giọng nói, trừ trường hợp nhận biết giọng nói được thực hiện qua các phương tiện ghi âm
•  Người chứng kiến.

Nhận biết giọng nói là thủ tục áp dụng biện pháp điều tra hình sự nhằm mục đích thực hiện việc thu thập, bổ sung tài liệu, chứng cứ nhằm chứng minh tội phạm thông qua việc tiến hành nhận biết giọng nói.

Xem thêm: Người làm chứng trong vụ án hình sự: Các quy định mới nhất!

Xem thêm: Bị can là ai? Bị can có các quyền và nghĩa vụ gì ?

5. Trình tự tiến hành 

Biên bản nhận dạng phải đáp ứng điều kiện gì?

Biên bản nhận dạng cũng được lập theo quy định tại Điều 178 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 như sau:

“Điều 178. Biên bản điều tra

Khi tiến hành hoạt động điều tra, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải lập biên bản theo quy định tại Điều 133 của Bộ luật này.

Điều tra viên, Cán bộ điều tra lập biên bản phải đọc biên bản cho người tham gia tố tụng nghe, giải thích cho họ quyền được bổ sung và nhận xét về biên bản. Ý kiến bổ sung, nhận xét được ghi vào biên bản; trường hợp không chấp nhận bổ sung thì ghi rõ lý do vào biên bản. Người tham gia tố tụng, Điều tra viên, Cán bộ điều tra cùng ký tên vào biên bản.

Trường hợp Kiểm sát viên, Kiểm tra viên lập biên bản thì biên bản được thực hiện theo quy định tại Điều này. Biên bản phải được chuyển ngay cho Điều tra viên để đưa vào hồ sơ vụ án.

Việc lập biên bản trong giai đoạn khởi tố được thực hiện theo quy định tại Điều này.”

Theo Điều 133 Bộ luật Tố tụng hình sự thì Biên bản ghi rõ địa điểm, giờ, ngày, tháng, năm tiến hành tố tụng, thời gian bắt đầu và thời gian kết thúc, nội dung của hoạt động tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng hoặc người liên quan đến hoạt động tố tụng, khiếu nại, yêu cầu hoặc đề nghị của họ.

•  Biên bản phải có chữ ký của những người mà Bộ luật này quy định. Những điểm sửa chữa, thêm, bớt, tẩy xóa trong biên bản phải được xác nhận bằng chữ ký của họ.
• Trường hợp người tham gia tố tụng không ký vào biên bản thì người lập biên bản ghi rõ lý do và mời người chứng kiến ký vào biên bản.
• Trường hợp người tham gia tố tụng không biết chữ thì người lập biên bản đọc biên bản cho họ nghe với sự có mặt của người chứng kiến. Biên bản phải có điểm chỉ của người tham gia tố tụng và chữ ký của người chứng kiến.
• Trường hợp người tham gia tố tụng có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc vì lý do khác mà không thể ký vào biên bản thì người lập biên bản đọc biên bản cho họ nghe với sự có mặt của người chứng kiến và những người tham gia tố tụng khác. Biên bản phải có chữ ký của người chứng kiến.

Lưu ý: Biên bản ghi rõ nhân thân, tình trạng sức khỏe của người được yêu cầu nhận biết giọng nói và của những người được đưa ra để nhận biết giọng nói; đặc điểm của giọng nói được đưa ra để nhận biết, lời trình bày của người nhận biết giọng nói; điều kiện về không gian khi thực hiện nhận biết giọng nói.

6. Tầm quan trọng của việc nhận biết giọng nói trong vụ án hình sự

Nhận dạng giọng nói hiện đang được coi là một công cụ quan trọng trong việc thu thập bằng chứng pháp lý, tuy nhiên, vẫn còn nhiều tranh cãi về tính pháp lý và độ tin cậy của phương pháp này.

Trong một số quốc gia, bằng chứng giọng nói có thể được chấp nhận như là một phần của bằng chứng vật lý trong quá trình xét xử. Tuy nhiên, để bằng chứng này có giá trị pháp lý, các đoạn ghi âm phải đảm bảo độ chính xác và không bị can thiệp, đồng thời quá trình nhận dạng phải tuân theo các quy trình nghiêm ngặt để tránh sai sót.

7. Các yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác của nhận biết giọng nói

• Chất lượng âm thanh: Một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định đến độ chính xác của việc nhận dạng giọng nói là chất lượng âm thanh. Nếu đoạn ghi âm có nhiều tiếng ồn, giọng nói bị méo mó hoặc không rõ ràng, việc nhận diện giọng nói sẽ gặp khó khăn. Điều này đặc biệt đúng trong các vụ án xảy ra ở nơi đông người hoặc trong môi trường có nhiều tiếng ồn nền.
• Độ tuổi của người nói: Giọng nói của con người thay đổi theo thời gian, đặc biệt là khi con người già đi. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc so sánh giọng nói của nghi phạm nếu đoạn ghi âm và mẫu giọng nói được thu thập ở các thời điểm khác nhau, hoặc trong trường hợp nghi phạm đã thay đổi giọng nói qua các năm.
•  Sự thay đổi giọng nói có chủ ý: Một yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của nhận dạng giọng nói là khi nghi phạm cố tình thay đổi giọng nói của mình để tránh bị nhận diện. Một số nghi phạm có thể cố ý nói nhỏ hơn, cao hơn hoặc thấp hơn so với giọng nói bình thường của họ, điều này có thể làm giảm khả năng nhận diện chính xác của phần mềm và các chuyên gia.

Kết luận

Nhận biết giọng nói là một trong những phương pháp hiện đại và hữu ích trong các vụ án hình sự, giúp cung cấp bằng chứng xác thực và hỗ trợ điều tra viên trong việc xác định danh tính của nghi phạm. Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức liên quan đến độ chính xác và tính pháp lý của phương pháp này, sự phát triển của công nghệ đã mở ra nhiều cơ hội để nâng cao hiệu quả của nhận dạng giọng nói trong tương lai.