Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại: Ưu điểm và nhược điểm

Một giải pháp giải quyết tranh chấp nổi bật trong những năm gần đây đó là giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại. Giải quyết tranh chấp hợp đồng bằng trọng tài đôi khi có được ưa chuộng hơn là giải quyết thông qua toà án. Vậy phương thức giải quyết tranh chấp này có điểm gì đặc biệt? Lợi ích mà nó mang lại là gì?

Hãy cùng chúng tôi khám phá trong bài viết dưới đây để có cái nhìn toàn diện về giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại.

1. Thế nào là giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại?

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận, thông qua hoạt động của Trọng tài viên với tư cách là bên thứ ba độc lập nhằm chấm dứt các xung đột bằng việc đưa ra phán quyết trọng tài buộc các bên phải tôn trọng và thực hiện.

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại là một trong 4 phương thức giải quyết tranh chấp hợp đồng, chi tiết có tại:

Luật sư tư vấn giải quyết tranh chấp hợp đồng

2. Điều kiện giải quyết tranh chấp hợp đồng bằng trọng tài

Tranh chấp có thể giải quyết bằng trọng tài là các tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại, hoặc các tranh chấp giữa các bên trong đó ít nhất một bên hoạt động thương mại.

Các bên phải có thỏa thuận giải quyết tranh chấp hợp đồng bằng trọng tài. Thỏa thuận này có thể được lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp. Thoả thuận này có thể là điều khoản trọng tài trong hợp đồng hoặc trong thỏa thuận riêng bằng văn bản.

Một số lưu ý:

Nếu các bên tranh chấp đã có thoả thuận trọng tài mà một bên khởi kiện tại Toà án thì Toà án phải từ chối giải quyết.

Thỏa thuận trọng tài vô hiệu trong các trường hợp sau:

  • Tranh chấp phát sinh trong các lĩnh vực không thuộc thẩm quyền của Trọng tài.
  • Người xác lập thoả thuận trọng tài không có thẩm quyền. Người không có thẩm quyền là không phải là người đại diện theo pháp luật hoặc không phải là người được ủy quyền hợp pháp hoặc là người được ủy quyền hợp pháp nhưng vượt quá phạm vi được ủy quyền.
  • Người xác lập thoả thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự
  • Hình thức của thoả thuận trọng tài không phù hợp
  • Một trong các bên bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép trong quá trình xác lập thoả thuận trọng tài và có yêu cầu tuyên bố thoả thuận trọng tài đó là vô hiệu.
  • Thỏa thuận trọng tài vi phạm điều cấm của pháp luật.

3. Đặc điểm của giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại có những đặc điểm chính sau:

  • Chủ thể giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại là các Trọng tài viên thực hiện thông qua Hội đồng trọng tài gồm một Trọng tài viên độc lập hoặc hội đồng gồm nhiều Trọng tài viên.
  • Tranh chấp giải quyết bằng trọng tài thương mại đảm bảo sự kết hợp hài hoà giữa hai yếu tố: thỏa thuận và phán quyết. Trọng tài viên phải tôn trọng thoả thuận của các bên nếu thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm và trái đạo đức xã hội.
  • Việc giải quyết tranh chấp được tiến hành không công khai (theo quy định tại khoản 4 Điều 4 Luật Trọng tài thương mại năm 2010), trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Do đó, tính bảo mật được đảm bảo. Điều này có ý nghĩa lớn trong hoạt động kinh doanh, bởi nhiều doanh nghiệp lo sợ nếu nội dung vụ tranh chấp được công khai sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới uy tín, thương hiệu của họ.
  • Phán quyết trọng tài là chung thẩm. Điều này có nghĩa là sau khi đã có phán quyết của trọng tài thì không bên nào được kháng cáo.

4. Có thể lựa chọn những hình thức trọng tài nào khi giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại? 

Trọng tài thương mại tồn tại dưới hai hình thức, đó là trọng tài vụ việc và trọng tài quy chế. Do đó khi tranh chấp giải quyết bằng trọng tài thương mại có thể lựa chọn một trong hai hình thức trọng tài này.

a. Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài vụ việc

Trọng tài vụ việc tồn tại và hoạt động trong thời gian giải quyết vụ tranh chấp giữa các bên, khi tranh chấp giải quyết xong trọng tài tự chấm dứt hoạt động.

Trọng tài vụ việc không có trụ sở thường trực, không có bộ máy điều hành và không có danh sách Trọng tài viên riêng. Trọng tài viên được các bên chọn hoặc được chỉ định có thể là người có tên trong hoặc ngoài danh sách Trọng tài viên của Trung tâm Trọng tài.

Trọng tài vụ việc không có quy tắc tố tụng riêng.

b. Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài quy chế

Theo quy định tại khoản 6 Điều 2 Luật trọng tài thương mại năm 2010 thì Trọng tài quy chế là hình thức giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài theo quy định của Luật này và quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài đó.

Trọng tài quy chế được tổ chức dưới hình thức các Trung tâm trọng tài. Trung tâm trọng tài là tổ chức phi chính phủ, không phải là các cơ quan nhà nước. Trung tâm trọng tài có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng. Mỗi Trung tâm trọng tài tự quyết định về lĩnh vực hoạt động và có quy tắc tố tụng riêng.

Hoạt động xét xử của Trung tâm trọng tài được tiến hành bởi các Trọng tài viên của Trung tâm. Mỗi Trung tâm trọng tài đều có danh sách trọng tài viên của Trung tâm riêng. Việc chọn hoặc chỉ định Trọng tài viên để giải quyết vụ tranh chấp chỉ được giới hạn trong danh sách Trọng tài viên của Trung tâm trọng tài.

6. Phán quyết trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài

Để có được phán quyết trọng tài thì Hội đồng trọng tài biểu quyết theo nguyên tắc đa số. Trường hợp biểu quyết không đạt được đa số thì Chủ tịch Hội đồng trọng tài quyết định. Phán quyết trọng tài có giá trị chung thẩm, có hiệu lực từ ngày ban hành và không bị kháng cáo.

Về thi hành phán quyết thì các bên tự nguyện thi hành phán quyết. Nếu hết thời hạn thi hành phán quyết trọng tài mà bên phải thi hành phán quyết không tự nguyện thi hành và cũng không yêu cầu huỷ phán quyết trọng tài thì bên được thi hành phán quyết trọng tài có quyền làm đơn yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền thi hành phán quyết trọng tài.

Giải quyết tranh chấp hợp đồng thương mại
Có thể cân nhắc xử lý tranh chấp thông qua trọng tài thương mại. – ảnh: Internet

7. Hủy phán quyết trọng tài giải quyết tranh chấp hợp đồng bằng trọng tài

Phán quyết trọng tài có thể hủy khi có đơn yêu cầu hủy phán quyết trọng tài của một bên hoặc khi thuộc trường hợp bị hủy phán quyết:

  • Không có thoả thuận trọng tài hoặc thỏa thuận trọng tài vô hiệu;
  • Thành phần Hội đồng trọng tài, thủ tục tố tụng trọng tài không phù hợp với thoả thuận của các bên hoặc trái với các quy định của pháp luật
  • Vụ tranh chấp không thuộc thẩm quyền của Hội đồng trọng tài; trường hợp phán quyết trọng tài có nội dung không thuộc thẩm quyền của Hội đồng trọng tài thì nội dung đó bị huỷ;
  • Chứng cứ do các bên cung cấp mà Hội đồng trọng tài căn cứ vào đó để ra phán quyết là giả mạo; Trọng tài viên nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của một bên tranh chấp làm ảnh hưởng đến tính khách quan, công bằng của phán quyết trọng tài;
  • Phán quyết trọng tài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.
  • Bên yêu cầu hủy phán quyết có nghĩa vụ chứng minh ( trường hợp 1,2,3,4); Nếu thuộc trường hợp (5) Tòa án có nghĩa vụ chứng minh.

Quyền yêu cầu hủy phán quyết được thực hiện khi các bên tranh chấp có quyền yêu cầu hủy phán quyết trọng tài trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận được phán quyết. Trường hợp gửi đơn quá hạn vì sự kiện bất khả kháng thì thời gian có sự kiện bất khả kháng không được tính vào thời hạn yêu cầu hủy phán quyết trọng tài.

Thủ tục hủy phán kết trong tài:

  • Bước 1: Nộp đơn yêu cầu hủy phán quyết trọng tài
  • Bước 2: Tòa án xem xét và thụ lý đơn yêu cầu; thành lập Hội đồng xét đơn yêu cầu
  • Bước 3: Mở phiên họp để xét đơn yêu cầu huỷ phán quyết trọng tài

8. Ưu, nhược điểm của giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại

a. Ưu điểm

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài thương mại là phương thức đảm bảo quyền tự định đoạt cao nhất của các bên. Các bên tranh chấp có thể thỏa thuận lựa chọn Trung tâm trọng tài, Trọng tài viên, địa điểm giải quyết hay luật áp dụng … để giải quyết tranh chấp. Bên cạnh đó, các bên cũng thể thoả thuận giải quyết bằng trọng tài thương mại đối với những tranh chấp có thể phát sinh hoặc đã phát sinh.

Tính hiệu quả cũng là một trong những lợi thế hấp dẫn nhất của việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Bởi giải quyết bằng trọng tài thương mại sẽ giúp tranh chấp được giải quyết nhanh hơn, giảm thiểu được thời gian và chi phí cho các bên tranh chấp.

Bảo mật là một trong những ưu điểm nữa của việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Tính bảo mật này đảm bảo rằng thông tin kinh doanh nhạy cảm, dữ liệu độc quyền và bí mật thương mại vẫn được bảo vệ, không bị công khai, duy trì lợi thế cạnh tranh và danh tiếng của công ty.

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài giúp các bên tránh được sự căng thẳng và duy trì một mối quan hệ thân thiện.

b. Nhược điểm 

Tranh chấp được giải quyết bằng trọng tài thường mại phụ thuộc rất nhiều thiện chí của các bên. Do đó, nếu các bên quá cứng nhắc thì tranh chấp rất khó được giải quyết.

Phán quyết của trọng tài không mang tính cưỡng chế cao, việc thực thi phán quyết trọng tài phụ thuộc vào sự tôn trọng, thiện chí và sự hợp tác của các bên.

Phán quyết của trọng tài có thể bị hủy khi một trong các bên tranh chấp có yêu cầu tòa án xem xét lại. Chính vì vấn đề này mà nhiều doanh nghiệp quan ngại lựa chọn giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại

Đối với những tranh chấp phức tạp thì việc giải quyết bằng trọng tài thương mại sẽ gặp khó khăn trong những vấn đề như xác minh thu thập chứng cứ, triệu tập nhân chứng….

9. Luật sư hỗ trợ giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại như thế nào?

Luật sư không chỉ có vai trò trong giải quyết tranh chấp thông qua tòa án. Họ còn hỗ trợ đắc lực trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.

Luật sư chuyên nghiệp không chỉ đại diện và bảo vệ quyền lợi của khách hàng trong quá trình trọng tài, mà còn tư vấn, hướng dẫn và giúp khách hàng hiểu rõ hơn về quy trình, nguyên tắc và điểm mấu chốt của việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Với kinh nghiệm chuyên môn và kiến thức sâu rộng về luật pháp, luật sư giúp định hình chiến lược pháp lý, đảm bảo rằng các bên tuân thủ đúng theo quy định và thỏa thuận đã ký kết.

Ngoài ra, luật sư cũng giữ vai trò trung gian giữa khách hàng và trọng tài, đảm bảo rằng mọi thông tin, bằng chứng và lập luận đều được trình bày một cách chính xác và hiệu quả. Thông qua sự hỗ trợ của luật sư, quá trình trọng tài trở nên minh bạch, công bằng và hiệu quả hơn, giúp giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa cơ hội đạt được kết quả tốt nhất cho khách hàng.

Nếu bạn cần sự hỗ trợ của luật sư để giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, hãy liên hệ với Công ty Luật Thái An.

Nguyễn Văn Thanh
Bài viết mới nhất của Nguyễn Văn Thanh (Xem tất cả)