Xử phạt pháp nhân thương mại phạm tội như thế nào?

Pháp nhân thương mại phạm tội có phải chịu trách nhiệm hình sự không?

Nếu như trước đây trách nhiệm hình sự chỉ được quan niệm là trách nhiệm của cá nhân người phạm tội thì hiện nay theo quy định tại Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã bổ sung trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại. Theo đó pháp nhân thương mại phạm tội cũng sẽ phải chịu trách nhiệm từ những hành vi được quy định là tội phạm trong pháp luật hình sự.

1. Pháp nhân thương mại là gì?

Điều 75 Bộ luật Dân sự 2015 quy định pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên. Pháp nhân thương mại gồm: Doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.

2. Điều kiện và phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại phạm tội

a. Điều kiện chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại phạm tội

Pháp nhân thương mại chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự khi có đủ các điều kiện quy định tại Điều 75 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

• Hành vi phạm tội được thực hiện nhân danh pháp nhân thương mại;
• Hành vi phạm tội được thực hiện vì lợi ích của pháp nhân thương mại;
• Hành vi phạm tội được thực hiện có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của pháp nhân thương mại;
• Chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Lưu ý: Việc pháp nhân thương mại chịu trách nhiệm hình sự không loại trừ trách nhiệm hình sự của cá nhân.

b. Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại phạm tội

Theo quy định tại Điều 76 Bộ luật Hình sự 2015, thì pháp nhân thương mại chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về 33 tội phạm thuộc 3 nhóm sau đây:

Nhóm các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế:

Pháp nhân thương mại chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế được quy định tại các điều luật sau:

• Điều 188 (Tội buôn lậu);
• Điều 189 (Tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới);
• Điều 190 (Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm);
• Điều 191 (Tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm);
• Điều 192 (Tội sản xuất, buôn bán hàng giả);
• Điều 193 (Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm);
• Điều 194 (Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh);
• Điều 195 (Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, vật nuôi);
• Điều 196 (Tội đầu cơ);
• Điều 200 (Tội trốn thuế);
• Điều 203 (Tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ);
• Điều 209 (Tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán);
• Điều 210 (Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán);
• Điều 211 (Tội thao túng thị trường chứng khoán);
• Điều 213 (Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm);
• Điều 216 (Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động);
• Điều 217 (Tội vi phạm quy định về cạnh tranh);
• Điều 225 (Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan);
• Điều 226 (Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp);
• Điều 227 (Tội vi phạm các quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên);
• Điều 232 (Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng);
• Điều 234 (Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật hoang dã);

Nhóm các tội phạm về môi trường:

Pháp nhân thương mại chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội phạm môi trường được quy định tại các điều luật sau:

• Điều 235 (Tội gây ô nhiễm môi trường);
• Điều 237 (Tội vi phạm phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường);
• Điều 238 (Tội vi phạm quy định về bảo vệ an toàn công trình thủy lợi, đê điều và phòng, chống thiên tai; vi phạm quy định về bảo vệ bờ, bãi sông);
• Điều 239 (Tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam);
• Điều 242 (Tội huỷ hoại nguồn lợi thuỷ sản);
• Điều 243 (Tội huỷ hoại rừng);
• Điều 244 (Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm);
• Điều 245 (Tội vi phạm các quy định về quản lý khu bảo tồn thiên nhiên);
• Điều 246 (Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại);

Nhóm tội xâm phạm trật tự công cộng:

Pháp nhân thương mại chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội xâm phạm trật tự công cộng được quy định tại các điều luật sau:

• Điều 300 (Tội tài trợ cho khủng bố);
• Điều 324 (Tội rửa tiền).

3. Các hình phạt áp dụng cho pháp nhân phạm tội là gì?

Các hình phạt áp dụng cho pháp nhân phạm tội bao gồm hình phạt chính và hình phạt bổ sung, cụ thể như sau:

Hình phạt chính bao gồm:

• Phạt tiền;
• Đình chỉ hoạt động có thời hạn;
• Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.

Hình phạt bổ sung bao gồm:

• Cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định;
• Cấm huy động vốn;
• Phạt tiền, khi không áp dụng là hình phạt chính.

Đối với mỗi tội phạm mà pháp nhân thương mại phạm tội chỉ bị áp dụng một hình phạt chính và có thể áp dụng một hoặc một số hình phạt bổ sung. Ngoài các hình phạt, trong giải quyết vụ án pháp nhân thương mại phạm tội, Tòa án có thể quyết định áp dụng biện pháp tư pháp quy định tại Điều 82 Bộ luật Hình sự 2015 đối với pháp nhân thương mại phạm tội. Cụ thể là:

• Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm;
• Trả lại tài sản, sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại; buộc công khai xin lỗi;
• Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu;
• Buộc thực hiện một số biện pháp nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả tiếp tục xảy ra.

Căn cứ vào từng trường hợp phạm tội cụ thể, Tòa án có thể quyết định buộc pháp nhân thương mại phạm tội phải thực hiện một hoặc một số biện pháp nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả của tội phạm.

4. Các tình tiết giảm nhẹ/tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại phạm tội

a. Các tình tiết giảm nhẹ đối với pháp nhân thương mại phạm tội

Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại được quy định tại Khoản 1 Điều 84 Bộ luật Hình sự 2015, bao gồm:

• Đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm;
• Tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả;
• Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;
• Tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án;
• Có nhiều đóng góp trong việc thực hiện chính sách xã hội.

b. Các tình tiết tăng nặng đối với pháp nhân thương mại phạm tội

Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại được quy định tại Khoản 1 Điều 85 Bộ luật Hình sự 2015, bao gồm:

• Câu kết với pháp nhân thương mại khác để phạm tội;
• Cố ý thực hiện tội phạm đến cùng;
• Phạm tội 02 lần trở lên;
• Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm;
• Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội;
• Dùng thủ đoạn tinh vi để phạm tội hoặc nhằm trốn tránh, che giấu tội phạm.

Lưu ý: Các tình tiết trên nếu đã được quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung hình phạt thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ/tăng nặng.

5. Quyết định hình phạt đối với pháp nhân phạm tội như thế nào?

a. Căn cứ quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm tội

Khi quyết định hình phạt, Tòa án căn cứ vào quy định của pháp luật hình sự, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, việc chấp hành pháp luật của pháp nhân thương mại và các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự áp dụng đối với pháp nhân thương mại.

b. Quyết định hình phạt trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội

Điều 86 Bộ luật Hình sự 2015 quy định nếu pháp nhân phạm nhiều tội, Toà án sẽ quyết định hình phạt đối với từng tội và tổng hợp hình phạt như sau:

Đối với hình phạt chính:

• Nếu hình phạt đối với từng tội cùng là phạt tiền, thì các khoản tiền phạt được cộng lại thành hình phạt chung. Hình phạt tiền không tổng hợp với các hình phạt khác;
• Nếu các hình phạt là đình chỉ hoạt động có thời hạn và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực hoặc hình phạt cùng là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực thì hình phạt chung là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong lĩnh vực đó;
• Nếu các hình phạt là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong cùng lĩnh vực thì được tổng hợp thành hình phạt chung nhưng không vượt quá 04 năm;
• Nếu trong số các hình phạt có hình phạt đình chỉ hoạt động vĩnh viễn theo quy định thì hình phạt chung là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn đối với toàn bộ hoạt động;
• Nếu các hình phạt là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong các lĩnh vực khác nhau hoặc đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong các lĩnh vực khác nhau hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong các lĩnh vực khác nhau thì không tổng hợp.

Đối với hình phạt bổ sung:

• Nếu các hình phạt là cùng loại thì hình phạt chung được quyết định trong giới hạn do Bộ luật Hình sự 2015 quy định đối với hình phạt đó; riêng đối với hình phạt tiền thì các khoản tiền được cộng lại thành hình phạt chung;
•  Nếu các hình phạt là khác loại thì pháp nhân thương mại bị kết án phải chấp hành tất cả các hình phạt đã tuyên.

c. Tổng hợp hình phạt của nhiều bản án đối với pháp nhân thương mại phạm tội

Trường hợp pháp nhân thương mại đang chấp hành một bản án mà lại bị xét xử về tội đã phạm trước khi có bản án này, thì Tòa án quyết định hình phạt đối với tội đang bị xét xử, sau đó quyết định hình phạt chung.

Trường hợp pháp nhân thương mại đang phải chấp hành một bản án mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới, Tòa án quyết định hình phạt đối với tội mới, sau đó tổng hợp với phần hình phạt chưa chấp hành của bản án trước rồi quyết định hình phạt chung.

d. Miễn hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm tội

Pháp nhân thương mại phạm tội có thể được miễn hình phạt theo quy định tại Điều 88 Bộ luật Hình sự 2015 khi đã khắc phục toàn bộ hậu quả và đã bồi thường toàn bộ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.

6. Xoá án tích

Theo quy định tại Điều 89 Bộ luật Hình sự 2015 thì pháp nhân thương mại bị kết án đương nhiên được xóa án tích nếu trong thời hạn 02 năm kể từ khi chấp hành xong hình phạt chính, hình phạt bổ sung, các quyết định khác của bản án hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án mà pháp nhân thương mại không thực hiện hành vi phạm tội mới.

Trên đây là phần tư vấn về pháp nhân thương mại phạm tội của Công ty Luật Thái An. Chúng tôi với đội ngũ Luật sư giỏi và dày dặn kinh nghiệm trong các lĩnh vực, đảm vảo cung cấp dịch vụ uy tín và chất lượng trong lĩnh vực hình sự. Quý Khách hàng có nhu cầu liên hệ ngay với chúng tôi để được trải nghiệm những dịch vụ pháp lý tốt nhất.